Cô dâu Trương Thị Thắm và phù
dâu
Độc đáo đám cưới của người Dao
Tuyển
Ngày nay, người Dao Tuyển ở huyện Bắc Hà,
tỉnh Lào Cai, vẫn còn giữ được những phong tục mang đậm nghi lễ truyền
thống như đám cưới, ma chay, lễ cúng ma khô (cúng cho người mất), lễ cấp sắc…
Mỗi khi một nhà có lễ thì những ngày đó cả làng, cả bản vui như
ngày hội. Chúng tôi đã có may mắn được tham dự một đám cưới của người Dao Tuyển
ở xã Nậm Khánh, huyện Bắc Hà. Dù không cầu kỳ về cỗ bàn hay hình thức bên ngoài,
nhưng mọi thủ tục vẫn diễn ra theo đúng nghi lễ, từ việc mời cưới cho đến làm cỗ
bàn, rước cô dâu…
Độc đáo trong việc mời
cưới
Ngôi nhà nhỏ của cô dâu Trương Thị Thắm
trong ngày cưới rộn rã tiếng cười nói. Nhà của Thắm neo người nên hàng xóm đến
giúp rất đông và đến từ sáng sớm. Mỗi người một việc, người chẻ củi, người làm
bánh, người làm thịt lợn, người làm cơm… ai cũng phấn khởi. Dường như ai cũng
hiểu công việc của mình. Khuôn mặt của mọi người ánh lên niềm vui rạng rỡ. Cũng
giống như nhiều người, Đặng Thị Nhâm, chị của chồng cô dâu, có mặt ở đây từ rất
sớm để đỡ đần cho em. “Đám cưới của người Dao Tuyển được thực hiện qua rất nhiều
nghi lễ. Dù cuộc sống thay đổi nhiều nhưng người Dao Tuyển vẫn tổ chức theo đúng
phong tục của dân tộc mình từ đời này qua đời khác. Mọi thứ đến giờ không có gì
thay đổi. Mỗi lần đến đám cưới của một người nào đó trong làng, ai cũng mừng và
vui lây” - chị Nhâm chia
sẻ.
Cô dâu và phù
dâu
Chị Nhâm cũng cho biết: “Để đám cưới diễn
ra suôn sẻ thì ngay từ khâu đầu tiên, cả hai bên gia đình phải chuẩn bị thật sự
chu đáo. Từ việc nhờ mọi người đến giúp cũng vậy. Có khi cả thôn đến giúp và
mình phải đi mời họ. Nếu muốn nhà nào giúp mình thì khi đi mời, chủ nhà phải
mang theo một đôi đồng chinh (đồng xu) và ít thuốc lào thì họ mới sang. Những
cái đó được coi như tín chỉ để hai bên thoả thuận trong lòng về một việc. Không
cần tôi nói đồng ý hay từ chối, người được mời khi nhận được những thứ đó sẽ tế
nhị cầm lấy và họ biết những việc họ sẽ phải làm trong đám cưới”. Chìa cho chúng
tôi xem hai đồng xu, chị Nhâm giãi bày: “Đây là đồng tiền ngày xưa mình dùng, nó
được làm bằng sắt. Những người mình đi mời, đưa đôi đồng chinh thì họ phải giúp
gia chủ từ đầu đến cuối, dọn dẹp đồ đạc… cuối cùng mới được ra về”. Việc mời
cưới bằng hai đồng tiền xu có ý nghĩa như một căn cứ để xác định, cũng như thông
báo với mọi người rằng đôi trai gái kia sắp thành vợ thành chồng. Hai đồng tiền
xu luôn đi kèm với nhau tượng trưng cho đôi trai gái yêu nhau, họ đã sánh đôi,
luôn hạnh phúc bên
nhau.
Độc đáo khi rước
dâu
Rước dâu cũng là một nét độc đáo trong đám
cưới của người Dao Tuyển ở Bắc Hà. Sau một năm ở rể (ở tại nhà cô dâu), thì đến
tận hôm nay, đám cưới của Đặng Văn Quân và Trương Thị Thắm được tiến hành theo
đúng nghi lễ của người Dao Tuyển. Đến lễ cưới, gia đình nhà gái chỉ thách cưới
nhà trai 1 đôi gà sống đẹp, 1 lít rượu ngon để làm thủ tục lễ bái tổ
tiên.
Sửa lại khăn cho cô dâu
Cũng giống như nhiều dân tộc khác, việc đi
đón dâu của người Dao Tuyển cũng phải chọn được giờ đẹp, ngày lành tháng tốt.
Nên dù vào giờ nào thì gia đình hai bên đều phải thực hiện đúng theo lời của
thầy cúng. Ông Đặng Văn Khoa, đại diện cho bên nhà trai, cho biết: “Chúng tôi đã
nhờ thầy xem và giờ tốt nhất đến đón dâu là 22h tối hôm trước và 10h sáng hôm
sau phải ra khỏi nhà. Chính vì thế, đoàn rước dâu phải đi từ tối ngày hôm trước.
Đoàn nhà trai cũng bao gồm các thành phần như phù dâu gồm hai người và một vài
người hát giao duyên giỏi. Khác với các dân tộc ở VN, phù dâu là những cô gái
trẻ, còn ở đây phù dâu gồm có một người trưởng thành và một cô gái trẻ tầm 13-14
tuổi. Ngay việc chọn phù dâu, người Dao Tuyển cũng ý nhị muốn gửi tới đôi vợ
chồng trẻ những điều tốt đẹp nhất như kinh nghiệm, sức khoẻ, con
cái…
Trước khi vào đến nhà gái, nhà trai phải
dừng trước cổng làng để làm lễ. Lễ cúng thần làng rất đơn giản, chỉ là mấy chén
rượu và thắp nén nhang nhằm báo cáo chuyện cưới xin với thần làng và xin phép
đến giờ tốt nhà trai được vào nhà gái. Trong khoảng thời gian đợi đến giờ, đoàn
nhà trai chia làm 2 nhóm, một nhóm là phụ nữ và một nhóm là đàn ông hát giao
duyên đối đáp nhau. Có điều đặc biệt là không được hát to mà người thể hiện phải
hát bằng cổ họng. Cứ như thế, trong đêm thanh yên bình, tiếng hát lên bổng xuống
trầm. Có thể nhà trai phải đứng chờ 1 đến 2 tiếng, hay lâu hơn nữa nhưng khuôn
mặt của mọi người không một ai thể hiện sự mệt mỏi. Mọi người thay nhau hát. Ông
Đặng Văn Khoa bảo, mọi thủ tục, nghi lễ xin dâu cũng khá cầu kỳ. Không ai dám
làm tắt, mọi bước được thực hiện từ
từ.
Đúng đến giờ tốt, nhà trai mới được vào nhà
gái. Chú rể Đặng Văn Quân cho biết, để vào được nhà cô dâu, nhà trai phải hát
giao duyên. Trước khi vào nhà gái, nhà trai phải hát khoảng 5 đến 6 bài thì mới
có thể vào được. Hát giao duyên của người Dao Tuyển cũng khá thú vị. Nội dung
của các bài hát có sẵn hoặc là do người hát tự ứng biến. Cách hát giao duyên
trong ngày cũng khác nhau. Ban ngày, mọi người hát to như bình thường nhưng đêm
đến thì những âm thanh chỉ phát ra từ cổ họng. Khi nhà trai đã vượt qua vòng thử
thách bằng những bài hát giao duyên theo đúng yêu cầu của nhà gái, lúc đó đoàn
nhà trai mới được bước vào nhà. Lúc này, nhà gái đón nhà trai bằng một bữa ăn
thịnh soạn và thầy sẽ làm lễ tác duyên cho đôi bạn
trẻ.
photo
Bữa tiệc tiễn cô dâu về nhà
chồng
Mọi người đến dự lễ cưới đều mặc trang phục
truyền thống. Đôi trai gái mặc bộ trang phục đẹp nhất, mới nhất. Sau khi làm lễ
cúng gia tiên, thần linh, khách được mời ngồi vào mâm cơm cỗ thưởng thức món ăn
truyền thống và uống rượu suốt đêm, ca hát mừng hạnh phúc cho đôi trai gái. Cả
đêm hôm đó, nhà cô dâu rộn vang tiếng hát, tiếng cười, tiếng nói. Ai cũng hân
hoan chúc mừng hạnh phúc cho đôi trẻ. Cô dâu Trương Thị Thắm e lệ, chỉ cười tủm
tỉm và làm theo lời bà mối. “Bà mối bảo thế nào thì em làm thế đấy. Bảo chào bố
mẹ, chào tổ tiên, báo cho tổ tiên biết hai đứa đã kết hôn”- Thắm ngượng ngùng
nói.
Đêm rồi cũng tàn, bình minh ló rạng cũng là
lúc nhà trai xin phép nhà gái để đưa cô dâu về nhà chồng. Khi đến nhà trai, việc
đầu tiên cô dâu, chú rể phải làm là quỳ trước bàn thờ làm lễ báo cáo tổ tiên,
thần linh của nhà trai. Lễ kết hôn của người Dao Tuyển không giống như người
Kinh. Gia đình nhà trai mời một thầy cúng giỏi nhất vùng để làm lễ cho đôi trai
gái chính thức là vợ chồng. Sau những nghi thức, thầy cúng lấy một ít cơm trắng
cho vào hai chén rượu, chén của chồng cho vợ uống, chén của vợ cho chồng
uống.
Những người đến dự đám cưới chúc phúc cho
đôi trai gái và tiền mừng được gói trong… phong bì. Tiền mừng phải có 2 tờ tiền
giống nhau để thể hiện mong muốn cho đôi trai gái luôn hạnh phúc, có đôi, quấn
quýt với
nhau.
Lễ cưới tại nhà trai được tổ chức trong
suốt một ngày một đêm hôm ấy với những lời chúc tốt đẹp, trong men rượu nồng nàn
hương vị tình yêu.
Hoàng Thị
Thắng
Cô dâu Trương Thị Thắm và phù
dâu
Độc đáo đám cưới của người Dao
Tuyển
Ngày nay, người Dao Tuyển ở huyện Bắc Hà,
tỉnh Lào Cai, vẫn còn giữ được những phong tục mang đậm nghi lễ truyền
thống như đám cưới, ma chay, lễ cúng ma khô (cúng cho người mất), lễ cấp sắc…
Mỗi khi một nhà có lễ thì những ngày đó cả làng, cả bản vui như
ngày hội. Chúng tôi đã có may mắn được tham dự một đám cưới của người Dao Tuyển
ở xã Nậm Khánh, huyện Bắc Hà. Dù không cầu kỳ về cỗ bàn hay hình thức bên ngoài,
nhưng mọi thủ tục vẫn diễn ra theo đúng nghi lễ, từ việc mời cưới cho đến làm cỗ
bàn, rước cô dâu…
Độc đáo trong việc mời
cưới
Ngôi nhà nhỏ của cô dâu Trương Thị Thắm
trong ngày cưới rộn rã tiếng cười nói. Nhà của Thắm neo người nên hàng xóm đến
giúp rất đông và đến từ sáng sớm. Mỗi người một việc, người chẻ củi, người làm
bánh, người làm thịt lợn, người làm cơm… ai cũng phấn khởi. Dường như ai cũng
hiểu công việc của mình. Khuôn mặt của mọi người ánh lên niềm vui rạng rỡ. Cũng
giống như nhiều người, Đặng Thị Nhâm, chị của chồng cô dâu, có mặt ở đây từ rất
sớm để đỡ đần cho em. “Đám cưới của người Dao Tuyển được thực hiện qua rất nhiều
nghi lễ. Dù cuộc sống thay đổi nhiều nhưng người Dao Tuyển vẫn tổ chức theo đúng
phong tục của dân tộc mình từ đời này qua đời khác. Mọi thứ đến giờ không có gì
thay đổi. Mỗi lần đến đám cưới của một người nào đó trong làng, ai cũng mừng và
vui lây” - chị Nhâm chia
sẻ.
Cô dâu và phù
dâu
Chị Nhâm cũng cho biết: “Để đám cưới diễn
ra suôn sẻ thì ngay từ khâu đầu tiên, cả hai bên gia đình phải chuẩn bị thật sự
chu đáo. Từ việc nhờ mọi người đến giúp cũng vậy. Có khi cả thôn đến giúp và
mình phải đi mời họ. Nếu muốn nhà nào giúp mình thì khi đi mời, chủ nhà phải
mang theo một đôi đồng chinh (đồng xu) và ít thuốc lào thì họ mới sang. Những
cái đó được coi như tín chỉ để hai bên thoả thuận trong lòng về một việc. Không
cần tôi nói đồng ý hay từ chối, người được mời khi nhận được những thứ đó sẽ tế
nhị cầm lấy và họ biết những việc họ sẽ phải làm trong đám cưới”. Chìa cho chúng
tôi xem hai đồng xu, chị Nhâm giãi bày: “Đây là đồng tiền ngày xưa mình dùng, nó
được làm bằng sắt. Những người mình đi mời, đưa đôi đồng chinh thì họ phải giúp
gia chủ từ đầu đến cuối, dọn dẹp đồ đạc… cuối cùng mới được ra về”. Việc mời
cưới bằng hai đồng tiền xu có ý nghĩa như một căn cứ để xác định, cũng như thông
báo với mọi người rằng đôi trai gái kia sắp thành vợ thành chồng. Hai đồng tiền
xu luôn đi kèm với nhau tượng trưng cho đôi trai gái yêu nhau, họ đã sánh đôi,
luôn hạnh phúc bên
nhau.
Độc đáo khi rước
dâu
Rước dâu cũng là một nét độc đáo trong đám
cưới của người Dao Tuyển ở Bắc Hà. Sau một năm ở rể (ở tại nhà cô dâu), thì đến
tận hôm nay, đám cưới của Đặng Văn Quân và Trương Thị Thắm được tiến hành theo
đúng nghi lễ của người Dao Tuyển. Đến lễ cưới, gia đình nhà gái chỉ thách cưới
nhà trai 1 đôi gà sống đẹp, 1 lít rượu ngon để làm thủ tục lễ bái tổ
tiên.
Sửa lại khăn cho cô dâu
Cũng giống như nhiều dân tộc khác, việc đi
đón dâu của người Dao Tuyển cũng phải chọn được giờ đẹp, ngày lành tháng tốt.
Nên dù vào giờ nào thì gia đình hai bên đều phải thực hiện đúng theo lời của
thầy cúng. Ông Đặng Văn Khoa, đại diện cho bên nhà trai, cho biết: “Chúng tôi đã
nhờ thầy xem và giờ tốt nhất đến đón dâu là 22h tối hôm trước và 10h sáng hôm
sau phải ra khỏi nhà. Chính vì thế, đoàn rước dâu phải đi từ tối ngày hôm trước.
Đoàn nhà trai cũng bao gồm các thành phần như phù dâu gồm hai người và một vài
người hát giao duyên giỏi. Khác với các dân tộc ở VN, phù dâu là những cô gái
trẻ, còn ở đây phù dâu gồm có một người trưởng thành và một cô gái trẻ tầm 13-14
tuổi. Ngay việc chọn phù dâu, người Dao Tuyển cũng ý nhị muốn gửi tới đôi vợ
chồng trẻ những điều tốt đẹp nhất như kinh nghiệm, sức khoẻ, con
cái…
Trước khi vào đến nhà gái, nhà trai phải
dừng trước cổng làng để làm lễ. Lễ cúng thần làng rất đơn giản, chỉ là mấy chén
rượu và thắp nén nhang nhằm báo cáo chuyện cưới xin với thần làng và xin phép
đến giờ tốt nhà trai được vào nhà gái. Trong khoảng thời gian đợi đến giờ, đoàn
nhà trai chia làm 2 nhóm, một nhóm là phụ nữ và một nhóm là đàn ông hát giao
duyên đối đáp nhau. Có điều đặc biệt là không được hát to mà người thể hiện phải
hát bằng cổ họng. Cứ như thế, trong đêm thanh yên bình, tiếng hát lên bổng xuống
trầm. Có thể nhà trai phải đứng chờ 1 đến 2 tiếng, hay lâu hơn nữa nhưng khuôn
mặt của mọi người không một ai thể hiện sự mệt mỏi. Mọi người thay nhau hát. Ông
Đặng Văn Khoa bảo, mọi thủ tục, nghi lễ xin dâu cũng khá cầu kỳ. Không ai dám
làm tắt, mọi bước được thực hiện từ
từ.
Đúng đến giờ tốt, nhà trai mới được vào nhà
gái. Chú rể Đặng Văn Quân cho biết, để vào được nhà cô dâu, nhà trai phải hát
giao duyên. Trước khi vào nhà gái, nhà trai phải hát khoảng 5 đến 6 bài thì mới
có thể vào được. Hát giao duyên của người Dao Tuyển cũng khá thú vị. Nội dung
của các bài hát có sẵn hoặc là do người hát tự ứng biến. Cách hát giao duyên
trong ngày cũng khác nhau. Ban ngày, mọi người hát to như bình thường nhưng đêm
đến thì những âm thanh chỉ phát ra từ cổ họng. Khi nhà trai đã vượt qua vòng thử
thách bằng những bài hát giao duyên theo đúng yêu cầu của nhà gái, lúc đó đoàn
nhà trai mới được bước vào nhà. Lúc này, nhà gái đón nhà trai bằng một bữa ăn
thịnh soạn và thầy sẽ làm lễ tác duyên cho đôi bạn
trẻ.
photo
Bữa tiệc tiễn cô dâu về nhà
chồng
Mọi người đến dự lễ cưới đều mặc trang phục
truyền thống. Đôi trai gái mặc bộ trang phục đẹp nhất, mới nhất. Sau khi làm lễ
cúng gia tiên, thần linh, khách được mời ngồi vào mâm cơm cỗ thưởng thức món ăn
truyền thống và uống rượu suốt đêm, ca hát mừng hạnh phúc cho đôi trai gái. Cả
đêm hôm đó, nhà cô dâu rộn vang tiếng hát, tiếng cười, tiếng nói. Ai cũng hân
hoan chúc mừng hạnh phúc cho đôi trẻ. Cô dâu Trương Thị Thắm e lệ, chỉ cười tủm
tỉm và làm theo lời bà mối. “Bà mối bảo thế nào thì em làm thế đấy. Bảo chào bố
mẹ, chào tổ tiên, báo cho tổ tiên biết hai đứa đã kết hôn”- Thắm ngượng ngùng
nói.
Đêm rồi cũng tàn, bình minh ló rạng cũng là
lúc nhà trai xin phép nhà gái để đưa cô dâu về nhà chồng. Khi đến nhà trai, việc
đầu tiên cô dâu, chú rể phải làm là quỳ trước bàn thờ làm lễ báo cáo tổ tiên,
thần linh của nhà trai. Lễ kết hôn của người Dao Tuyển không giống như người
Kinh. Gia đình nhà trai mời một thầy cúng giỏi nhất vùng để làm lễ cho đôi trai
gái chính thức là vợ chồng. Sau những nghi thức, thầy cúng lấy một ít cơm trắng
cho vào hai chén rượu, chén của chồng cho vợ uống, chén của vợ cho chồng
uống.
Những người đến dự đám cưới chúc phúc cho
đôi trai gái và tiền mừng được gói trong… phong bì. Tiền mừng phải có 2 tờ tiền
giống nhau để thể hiện mong muốn cho đôi trai gái luôn hạnh phúc, có đôi, quấn
quýt với
nhau.
Lễ cưới tại nhà trai được tổ chức trong
suốt một ngày một đêm hôm ấy với những lời chúc tốt đẹp, trong men rượu nồng nàn
hương vị tình yêu.
Hoàng Thị
Thắng
