Chuẩn
bị lễ vật đi đón dâu
Theo
nghi lễ truyền thống, khi đoàn rước dâu đến cổng nhà gái sẽ bị “chặn đường” bằng
tấm vải lụa màu, nhà trai phải thuyết phục gia đình nhà gái bằng điệu hát sình
ca thì mới được phép vào
trong.
Đó
là lễ Chặn đường, một trong những nghi thức độc đáo trong đám cưới của người Cao
Lan ở Bắc Giang.
Người
Cao Lan ở Bắc Giang tập trung chủ yếu ở 4 huyện Sơn Động, Lục Ngạn, Lục Nam và
Yên Thế. Cũng như các đân tộc khác, dân tộc Cao Lan có nhiều phong tục tập
quán riêng như hát sình ca, các nghi lễ trong ma chay cưới hỏi…. Trong đó đám
cưới có phần đặc biệt hơn cả, diễn ra trong hai ngày một đêm với rất nhiều thủ
tục và nghi lễ như lễ đặt trầu, lễ dạm ngõ, lễ đặt gánh và cuối cùng là lễ rước
dâu.
Nói
tới đám cưới của người Cao Lan thì thành phần vô cùng quan trong và không thể
thiếu là thầy Tào (thầy cúng) và Tráng Mòi (thầy mai mối). Theo quan niệm ở đây,
thầy Tào như một đạo sĩ, pháp sư, có sức mạnh siêu nhiên trong thế giới tâm
linh, có trình độ cao nhất trong xem số tử vi, xây nhà, đắp mộ, trụ trì lễ thụ
phong cấp sắc trong đám cưới hỏi. Tráng Mòi như người cha thứ 2, có quyền định
đoạt cho đôi trai gái đi đến hôn
nhân.
Sau
khi được Tráng Mòi giới thiệu, xem tuổi, gia đình nhà trai sẽ đến nhà gái làm lễ
đặt trầu với 8 quả cau, 8 lá trầu và 1 lít rượu. Nếu 7 ngày sau không thấy gia
đình nhà gái trả trầu nghĩa là nhà gái đã đồng ý, hai bên sẽ tiến hành lễ ăn
hỏi. Trong lễ ăn hỏi, nhà trai phải có 4 cau, 4 trầu đặt trên bát sạch mang đến
nhà gái để thưa chuyện, 3 ngày sau là có thể tiến hành lễ
cưới.
Theo
phong tục của người Cao Lan thì lễ vật mà nhà trai phải mang tới nhà gái trong
ngày rước dâu thường là 2 con gà trống, 2 con gà con đã được làm sẵn, 2 bánh dầy
to được dán giấy đỏ có ngôi sao năm cánh gọi là ẹt sầy, mỗi bánh khoảng 2 kg gạo
nếp, 42 bánh giầy nhỏ và 4 m vải trắng (cẩm lây). Ngoài ra còn có những phần lễ
khác như cau, trầu, rượu, thuốc, bánh
kẹo…
Theo
tục lệ cũ trước đây, ngày thứ nhất của lễ cưới sẽ được diễn ra ở nhà gái, ngày
hai ở nhà trai. Nhà trai đi đón dâu từ chiều hôm trước và sẽ ngủ lại nhà gái một
đêm. Trước khi đến nhà gái rước dâu, nhà trai sẽ làm lễ cúng gia tiên. Thầy Tào
chuẩn bị các bài cúng tỉ mỉ, công phu, cúng xin tổ tiên che chở cho đôi bạn trẻ,
phù hộ gia đình có thêm thành viên mới và làm ăn phát
đạt.
Đi
đầu đoàn đón dâu là ông cậu chú rể, có trách nhiệm dẫn đường, đi sau là một
chàng trai phù rể (tạ pu) có trách nhiệm gánh lễ mà nhà gái đã thách cưới, và
chíp mâu, em gái chú rể, là người theo sát cô dâu từ nhà gái đến khi rước dâu về
nhà. Ảnh: vanhoasondong.
Có
thể nói nét độc đáo nhất trong lễ cưới của người Cao Lan chính là nghi lễ Chặn
đường của nhà gái. Khi đoàn đón dâu của nhà trai đến cửa, muốn vào nhà phải biết
hát sình ca. Nhà gái cho căng dải lụa ở bậc thang lên nhà, để nhà trai đến cổng
này phải dừng lại. Bao giờ nhà gái cũng hát trước, khoảng 4 bài, nội dung chào
hỏi, sau đó nhà trai hát trả lời, thường là người dẫn đường
hát.
Nội
dung điệu sình hát trong đám cưới thường là nhà trai hỏi nhà gái tại sao lại có
dây chăng giữa đường, nhà gái thách cưới rồi sao còn chăng dây này. Nhà gái hát
trả lời rằng các vị từ mãi xa về đến đây mỏi mệt, đứng lại tạm nghỉ chân, uống
nước. Nhà trai đối lại mời nhà gái cùng uống rượu uống trà, uống xong rồi, cất
dây đó mở đường cho nhà trai vào nhà cùng uống rượu… đó là những bài có sẵn. Cứ
hát qua lại như vậy trong khoảng 1 đến 2h. Và rồi qua những câu sình, nhà gái bị
thuyết phục sẽ tự động mở đường cho nhà trai vào đón
dâu.
Từng
câu hát sình ca tha thiết như những lời thủ thỉ tâm tình bao trùm không khí vui
tươi của đám cưới. Những lời ca mộc mạc mà say đắm trở thành lối hát giao duyên
không thể thiếu của các thế hệ người Cao Lan. Ảnh: K.T.
Sau
khi được nhà gái cho vào nhà, Thầy Tào sẽ làm phép xua đuổi tà ma, để ma nhà gái
không bao vây nhà trai. Khi dâu về nhà trai, lễ này cũng được tiến hành. Trong
bữa tiệc có mặt quan viên hai họ, thầy mối sẽ đưa cho hai gia đình những mảnh
giấy hồng ghi rõ gia phả, ngày tháng năm sinh của dâu rể được ghi bằng chữ nôm,
giấy của cô dâu còn ghi rõ giờ bước ra cửa, giờ bước chân vào nhà chồng. Hai
chiếc bánh giày lớn lúc này được dành trao cho người trang điểm, chuẩn bị trang
phục cho cô dâu còn 4 m vải được chú rể trao lại cho bố mẹ vợ. Trước sự chúc
phúc của quan viên hai họ thầy Tào làm lễ se duyên (lễ tơ hồng) cho cô dâu và
chú rể.
Ngày
nay, đám cưới người Cao Lan ở Bắc Giang đã giản lược đi nhiều nghi thức để bớt
phần rườm rà. Mặt khác, trước đây cô dâu Cao Lan khi về nhà chồng ngày đầu tiên
chỉ được ở trong buồng kín không được ra ngoài giao tiếp với mọi người để thể
hiện sự lễ phép của nàng dâu mới thì giờ đây cô dâu đã được tự do đi lại và ra
mắt mọi người. Khúc hát sình ca cũng bị mai một nhiều, các nghi thức cũng không
tuân thủ theo các bước trên, đặc biệt là đám cưới với người dân tộc
khác.
Lê
Thương
Chuẩn
bị lễ vật đi đón dâu
Theo
nghi lễ truyền thống, khi đoàn rước dâu đến cổng nhà gái sẽ bị “chặn đường” bằng
tấm vải lụa màu, nhà trai phải thuyết phục gia đình nhà gái bằng điệu hát sình
ca thì mới được phép vào
trong.
Đó
là lễ Chặn đường, một trong những nghi thức độc đáo trong đám cưới của người Cao
Lan ở Bắc Giang.
Người
Cao Lan ở Bắc Giang tập trung chủ yếu ở 4 huyện Sơn Động, Lục Ngạn, Lục Nam và
Yên Thế. Cũng như các đân tộc khác, dân tộc Cao Lan có nhiều phong tục tập
quán riêng như hát sình ca, các nghi lễ trong ma chay cưới hỏi…. Trong đó đám
cưới có phần đặc biệt hơn cả, diễn ra trong hai ngày một đêm với rất nhiều thủ
tục và nghi lễ như lễ đặt trầu, lễ dạm ngõ, lễ đặt gánh và cuối cùng là lễ rước
dâu.
Nói
tới đám cưới của người Cao Lan thì thành phần vô cùng quan trong và không thể
thiếu là thầy Tào (thầy cúng) và Tráng Mòi (thầy mai mối). Theo quan niệm ở đây,
thầy Tào như một đạo sĩ, pháp sư, có sức mạnh siêu nhiên trong thế giới tâm
linh, có trình độ cao nhất trong xem số tử vi, xây nhà, đắp mộ, trụ trì lễ thụ
phong cấp sắc trong đám cưới hỏi. Tráng Mòi như người cha thứ 2, có quyền định
đoạt cho đôi trai gái đi đến hôn
nhân.
Sau
khi được Tráng Mòi giới thiệu, xem tuổi, gia đình nhà trai sẽ đến nhà gái làm lễ
đặt trầu với 8 quả cau, 8 lá trầu và 1 lít rượu. Nếu 7 ngày sau không thấy gia
đình nhà gái trả trầu nghĩa là nhà gái đã đồng ý, hai bên sẽ tiến hành lễ ăn
hỏi. Trong lễ ăn hỏi, nhà trai phải có 4 cau, 4 trầu đặt trên bát sạch mang đến
nhà gái để thưa chuyện, 3 ngày sau là có thể tiến hành lễ
cưới.
Theo
phong tục của người Cao Lan thì lễ vật mà nhà trai phải mang tới nhà gái trong
ngày rước dâu thường là 2 con gà trống, 2 con gà con đã được làm sẵn, 2 bánh dầy
to được dán giấy đỏ có ngôi sao năm cánh gọi là ẹt sầy, mỗi bánh khoảng 2 kg gạo
nếp, 42 bánh giầy nhỏ và 4 m vải trắng (cẩm lây). Ngoài ra còn có những phần lễ
khác như cau, trầu, rượu, thuốc, bánh
kẹo…
Theo
tục lệ cũ trước đây, ngày thứ nhất của lễ cưới sẽ được diễn ra ở nhà gái, ngày
hai ở nhà trai. Nhà trai đi đón dâu từ chiều hôm trước và sẽ ngủ lại nhà gái một
đêm. Trước khi đến nhà gái rước dâu, nhà trai sẽ làm lễ cúng gia tiên. Thầy Tào
chuẩn bị các bài cúng tỉ mỉ, công phu, cúng xin tổ tiên che chở cho đôi bạn trẻ,
phù hộ gia đình có thêm thành viên mới và làm ăn phát
đạt.
Đi
đầu đoàn đón dâu là ông cậu chú rể, có trách nhiệm dẫn đường, đi sau là một
chàng trai phù rể (tạ pu) có trách nhiệm gánh lễ mà nhà gái đã thách cưới, và
chíp mâu, em gái chú rể, là người theo sát cô dâu từ nhà gái đến khi rước dâu về
nhà. Ảnh: vanhoasondong.
Có
thể nói nét độc đáo nhất trong lễ cưới của người Cao Lan chính là nghi lễ Chặn
đường của nhà gái. Khi đoàn đón dâu của nhà trai đến cửa, muốn vào nhà phải biết
hát sình ca. Nhà gái cho căng dải lụa ở bậc thang lên nhà, để nhà trai đến cổng
này phải dừng lại. Bao giờ nhà gái cũng hát trước, khoảng 4 bài, nội dung chào
hỏi, sau đó nhà trai hát trả lời, thường là người dẫn đường
hát.
Nội
dung điệu sình hát trong đám cưới thường là nhà trai hỏi nhà gái tại sao lại có
dây chăng giữa đường, nhà gái thách cưới rồi sao còn chăng dây này. Nhà gái hát
trả lời rằng các vị từ mãi xa về đến đây mỏi mệt, đứng lại tạm nghỉ chân, uống
nước. Nhà trai đối lại mời nhà gái cùng uống rượu uống trà, uống xong rồi, cất
dây đó mở đường cho nhà trai vào nhà cùng uống rượu… đó là những bài có sẵn. Cứ
hát qua lại như vậy trong khoảng 1 đến 2h. Và rồi qua những câu sình, nhà gái bị
thuyết phục sẽ tự động mở đường cho nhà trai vào đón
dâu.
Từng
câu hát sình ca tha thiết như những lời thủ thỉ tâm tình bao trùm không khí vui
tươi của đám cưới. Những lời ca mộc mạc mà say đắm trở thành lối hát giao duyên
không thể thiếu của các thế hệ người Cao Lan. Ảnh: K.T.
Sau
khi được nhà gái cho vào nhà, Thầy Tào sẽ làm phép xua đuổi tà ma, để ma nhà gái
không bao vây nhà trai. Khi dâu về nhà trai, lễ này cũng được tiến hành. Trong
bữa tiệc có mặt quan viên hai họ, thầy mối sẽ đưa cho hai gia đình những mảnh
giấy hồng ghi rõ gia phả, ngày tháng năm sinh của dâu rể được ghi bằng chữ nôm,
giấy của cô dâu còn ghi rõ giờ bước ra cửa, giờ bước chân vào nhà chồng. Hai
chiếc bánh giày lớn lúc này được dành trao cho người trang điểm, chuẩn bị trang
phục cho cô dâu còn 4 m vải được chú rể trao lại cho bố mẹ vợ. Trước sự chúc
phúc của quan viên hai họ thầy Tào làm lễ se duyên (lễ tơ hồng) cho cô dâu và
chú rể.
Ngày
nay, đám cưới người Cao Lan ở Bắc Giang đã giản lược đi nhiều nghi thức để bớt
phần rườm rà. Mặt khác, trước đây cô dâu Cao Lan khi về nhà chồng ngày đầu tiên
chỉ được ở trong buồng kín không được ra ngoài giao tiếp với mọi người để thể
hiện sự lễ phép của nàng dâu mới thì giờ đây cô dâu đã được tự do đi lại và ra
mắt mọi người. Khúc hát sình ca cũng bị mai một nhiều, các nghi thức cũng không
tuân thủ theo các bước trên, đặc biệt là đám cưới với người dân tộc
khác.
Lê
Thương
